Met ‘Leefplezier in de zorg’ wil Leyden Academy on Vitality and Ageing bijdragen aan de verschuiving in de verpleeghuiszorg naar meer aandacht voor welbevinden, relaties en persoonsgerichte zorg en ondersteuning. Hiervoor…
1. Stellen we concrete handvatten ten behoeve van de zorg- en onderwijspraktijk ter beschikking:
- De leefplezier-benadering
- Werkwijzen voor de implementatie van de leefplezier-benadering
- Educatieve videoreeksen voor (toekomstige) medewerkers in de ouderenzorg
- Methoden voor het gebruik van verhalen voor kwaliteitsverbetering
- Praktische handvatten voor de samenwerking in de driehoek medewerkers-bewoners-naasten
2. Werken we aan de doorontwikkeling van deze kennis en producten, sámen met de mensen om wie het gaat:
- Praktijkorganisaties
- Onderwijsorganisaties
- Onderzoeksorganisaties
- Beleidsmakers
- Toezichthouders
3. Brengen we mensen bij elkaar in een community om ervaringen uit te wisselen en van elkaar te leren.
Achtergrond
De leefplezier-benadering vindt zijn oorsprong in het gedachtegoed van emeritus hoogleraar ouderengeneeskunde en voormalig directeur van Leyden Academy Joris Slaets over de kwaliteit van onze zorg. Slaets liet zich inspireren door grote denkers als Emmanuel Levinas, Donald Winnicot, Amartya Sen, Martha Nussbaum, Joan Tronto en Carol Gilligan. Slaets maakt in zijn gedachtegoed onderscheid tussen twee kaders van waaruit we de zorg kunnen organiseren: het normatieve en het narratieve kader.
Het normatieve kader gaat over de normen, regels en procedures in de zorg, die maken dat de (kwaliteit van) zorg meetbaar, controleerbaar en vergelijkbaar is, en voor iedereen gelijk. Het kader heeft bijgedragen aan de professionalisering van de (ouderen)zorg in de 20e eeuw, met de nadruk op het voorkomen en genezen van ziekte, symptomen en beperkingen: negatief welbevinden. Het kader gaat uit van het etic perspectief op zorg, namelijk wat een ander (bijvoorbeeld een zorgmedewerker) vindt dat iemand nodig heeft: behoeftegerichte zorg. Binnen het kader staan liberaal ethische waarden centraal, zoals rechtvaardigheid, autonomie en vrijheid.
Het narratieve kader gaat over de verhalen (narratieven) die mensen met elkaar uitwisselen in én over de zorg. Die verhalen zijn persoonlijk (wat is kwaliteit van leven, wat is kwaliteit van zorg?) en leiden hiermee tot zorg die voor iedereen anders (en daarmee moeilijk in cijfers te vatten) is. In dit kader staan identiteit, verlangens en mogelijkheden centraal: positief welbevinden. Het kader gaat uit van een emic perspectief op zorg, namelijk wat de persoon zelf belangrijk vindt in de zorg en ondersteuning en de sensitiviteit van de ander om deze zorg te bieden. Dit is dan zorg gericht op leefplezier. Het kader past binnen de zorgethiek, waarin responsiviteit, relaties en wederkerigheid centraal staan.
In het gedachtegoed van Joris Slaets kunnen het normatieve en het narratieve kader naast elkaar bestaan, want volgens hem gaat goede zorg om kansen scheppen voor leefplezier én om het bieden van behoeftegerichte zorg. De kaders bestaan in onze hedendaagse (verpleeghuis)zorg ook naast elkaar, maar niet zonder dilemma’s. Want wanneer is vrijheid voor mensen met dementie belangrijker dan veiligheid? En wat is autonomie in een samenleving waarin we voor elkaar moeten zorgen?
In de praktijk blijkt dan ook dat zorgorganisaties het nog niet zo makkelijk vinden om een balans tussen het normatieve kader en het narratieve kader te vinden en de bijbehorende dilemma’s op te lossen. Want: wat betekent meer aandacht voor welbevinden, relaties en persoonsgerichte zorg en ondersteuning voor de opleiding van (toekomstige) medewerkers, dossiervorming en werkprocessen? En hoe sluit de nieuwe manier van werken aan op inkoop en toezicht?
Vanaf 2017 heeft Leyden Academy daarom in verschillende projecten in én samen met de praktijk de leefplezier-benadering ontwikkeld: een persoonsgerichte manier van werken die concreet handen en voeten geeft aan meer leefplezier voor bewoners, werkplezier voor medewerkers, het betrekken van naasten en leren en verbeteren. De benadering biedt zowel praktische handvatten voor het trainen en coachen van medewerkers, als voor de integratie van leefplezier in het elektronisch cliëntendossier, werkprocessen.
Netwerk
De verschuiving in de verpleeghuiszorg naar meer aandacht voor welbevinden, relaties en persoonsgerichte zorg en ondersteuning is een brede beweging die wordt aangevoerd door praktijk-, onderwijs- en onderzoeksorganisaties in samenwerking met beleidsmakers en toezichthouders.
Patiëntenorganisaties en cliëntenraden, beroepsverenigingen van zorgmedewerkers, brancheverenigingen van zorgorganisaties en belangenbehartigers van zorgverzekeraars werkten samen aan het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg 2021.
In het netwerk Radicale vernieuwing zorg werken praktijkorganisaties aan een beweging naar waardevolle zorg, waarin mensen belangrijker zijn dan regels en protocollen. Het netwerk is ontstaan vanuit het landelijke verbeterprogramma ‘Waardigheid en trots’ van het ministerie van VWS. Vernieuwing van het onderwijs is binnen het netwerk een belangrijk thema.
SANO vormt een samenwerkingsverband tussen de zes Academische Netwerken Ouderenzorg in Nederland, die ieder weer een samenwerkingsverband vormen tussen een universiteit of universitair medisch centrum en zorgorganisaties in de regio. SANO werkt met kennis als basis aan de kwaliteitsverbetering van de langdurige zorg aan cliënten verbonden aan zorgorganisaties.
Leyden Academy heeft een netwerk opgebouwd met diverse praktijk, onderwijs- en onderzoeksorganisaties, beleidsmakers en toezichthouders.
Netwerkpartners zijn:
Praktijkorganisaties
- Activite
- Azora
- De Hoven
- De Oude Pastorie
- La Providence
- Respect Zorggroep
- Schakelring
- Stichting Woonzorgcentrum Sint Anna
- Topaz
- Wonen bij September
- ZZG Zorggroep
- Zorggroep Elde Maasduinen
Onderwijs en onderzoeksorganisaties
- MBO Rijnland
- Haagse Hogeschool
- Hogeschool Leiden
- Leids Universitair Medisch Centrum
Beleidsmakers en toezichthouders
- Zorgkantoor Menzis
- Zorgkantoor VGZ
- Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
- Nederlandse Zorgautoriteit
- Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd
- Programma KIK-V van het Zorginstituut Nederland