Vanaf 2017 heeft Leyden Academy in verschillende projecten in én samen met de praktijk onderzoek gedaan naar het vergroten van de ruimte voor persoonsgerichte zorg in het verpleeghuis. Door middel van participatief actieonderzoek in diverse organisaties voor de verpleeghuiszorg hebben we gewerkt aan de ontwikkeling en implementatie van de leefplezier-benadering: een persoonsgerichte manier van werken die concreet handen en voeten geeft aan meer leefplezier voor bewoners, werkplezier voor medewerkers, het betrekken van naasten en leren en verbeteren. De benadering biedt zowel praktische handvatten voor het trainen en coachen van medewerkers, als voor de integratie van leefplezier in het elektronisch cliëntendossier, werkprocessen.
Leefplezierplan voor de zorg
Leefplezierplan voor de zorg (2017-2019) was het eerste project rondom de leefplezier-benadering. Het project werd mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Doel van het project was om in nauwe samenwerking met de zorgpraktijk de leefplezier-benadering te ontwikkelen. We hebben dit gedaan door te onderzoeken wat er gebeurt als je de verhalen en het leefplezier van bewoners als uitgangspunt neemt voor de zorg en ondersteuning in het verpleeghuis. Wat betekent dit voor de zorg? Wat betekent dit voor de verantwoording van kwaliteit? En hoe zorg je ervoor dat zorg gericht op leefplezier een belangrijke plek inneemt naast behoeftegerichte zorg, zonder dat het veel meer tijd kost?
Het project vond plaats in elf organisaties voor de verpleeghuiszorg en in iedere organisatie was één team van tien medewerkers betrokken. Volgens de methodiek van participatief actieonderzoek hebben we met de teams gewerkt aan het concept ‘leefplezier’, hoe je als medewerker kunt werken aan leefplezier en wat je ervoor nodig hebt om volgens deze benadering te werken. In het project zijn het Leefplezierplan (een alternatief voor het zorgleefplan) en training en coaching ontwikkeld om medewerkers te ondersteunen in het op een narratieve manier aandacht hebben voor de zorg en ondersteuning van bewoners en er ook op deze manier verantwoording over af te leggen.
Deelnemende zorgorganisaties en locaties waren:
- ActiVite: Hof van Alkemade in Roelofarendsveen
- De Hoven: Vliethoven in Delfzijl
- De Oude Pastorie in Huizen
- La Providence in Grubbenvorst
- Respect Zorggroep: Quintus in Den Haag
- Schakelring: Zandley in Drunen
- Stichting Woonzorgcentrum Sint Anna in Boxmeer
- Topaz: Zuydtwijck in Leiden
- Wonen bij September in Wageningen
- Zorggroep Elde: Zorgexpertisehuis Liduina in Boxtel
- ZZG Zorggroep: Campanula in Nijmegen
Lees hier het eindverslag van het project en bekijk onderstaande video over het project.
Leefplezierplan op locatie
Na positieve ervaringen met de leefplezier-benadering op teamniveau in het project Leefplezierplan voor de zorg (2017-2019), is in 2019 het vervolg project Leefplezierplan op locatie gestart. In dit project hebben we de mogelijkheden, kansen, oplossingen en barrières voor de implementatie van de leefplezier-benadering op locatieniveau onderzocht.
Het doel van het project Leefplezierplan op locatie was om de leefplezier-benadering in te voeren op twee locaties van twee middelgrote zorgorganisaties en kennis op te doen over wat dit betekent voor werkwijzen:
- binnen zorgorganisaties en locaties, met betrekking tot de opleiden van medewerkers, dossiervorming, en werkprocessen; en
- tussen zorgorganisaties en systeempartijen, met betrekking tot inkoop en toezicht.
De leefplezier-benadering werd van juni 2019 tot eind 2021 ingevoerd op locatie Den Es van Azora en locatie Vita van Zorggroep Elde Maasduinen. De invoering werd door Leyden Academy begeleid middels een participatief actieonderzoek. In een stuurgroep werden de gevolgen van de leefplezier-benadering voor de verantwoording tussen zorgorganisaties en systeempartijen onderzocht.
Deelnemers aan de stuurgroep waren:
- Zorgorganisatie Azora
- Zorgorganisatie Zorggroep Elde Maasduinen
- Zorgkantoor Menzis
- Zorgkantoor VGZ
- Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
- Nederlandse Zorgautoriteit
- Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd
- Programma KIK-V van het Zorginstituut Nederland
Lees hier de samenvatting en het eindverslag van het project en bekijk de film ‘Met liefde’ over het project.
Videoreeks Liefdevolle zorg in de praktijk
Om organisaties voor de verpleeghuiszorg te ondersteunen bij de omslag naar meer persoonsgerichte zorg, ontwikkelden we de videoreeks Liefdevolle zorg in de praktijk. De negentien korte video’s brengen elk een herkenbare praktijksituatie in beeld, die inspireert en aanzet tot een gesprek over goede zorg. Ieder filmpje eindigt met een vraag die uitnodigt om ermee aan de slag te gaan, of met elkaar in gesprek te gaan. De beoogde doelgroep van de videoreeks zijn medewerkers zorg en welzijn in het verpleeghuis. In de videoreeks komen de vier elementen van de leefplezier-benadering aan bod:
- Kennen van de bewoner (vijf video’s)
- Bijdragen aan leefplezier (zes video’s)
- Omgaan met dilemma’s (vier video’s)
- Leren van ervaringen (vier video’s)
De complete afspeellijst op YouTube is hier te vinden.
Dankzij de financiële steun van het Jo Visser fonds zijn de video’s gratis beschikbaar gesteld. Opleiders kunnen de complete afspeellijst gebruiken of losse filmpjes inbedden in bestaande curricula, trainingen en portfolio’s (door bijvoorbeeld de video’s in het eigen Learning Management Systeem te plaatsen).
Videoreeks Thuisgeluk
Om thuiszorgorganisaties te ondersteunen bij de omslag naar meer persoonsgerichte zorg, ontwikkelden we de videoreeks Thuisgeluk. De negentien korte video’s brengen elk een herkenbare praktijksituatie in beeld, die inspireert en aanzet tot een gesprek over goede zorg. Ieder video eindigt met een vraag die uitnodigt om ermee aan de slag te gaan, of met elkaar in gesprek te gaan. De beoogde doelgroep van de videoreeks zijn medewerkers zorg en welzijn in de thuiszorg. De videoportretten zijn ondergebracht in vier series:
- De persoon staat centraal. Bekijk hier de film waarin cliënt van verzorgende Hester het laatste woord heeft en eigen regie houdt.
- Omgaan met tijd. Bekijk hier hoe verzorgende Melanie omgaat met het bewaken van eigen grenzen en tijdsdruk.
- Er zijn voor iemand. Bekijk hier hoe verpleegkundige Marijke een signalerende rol heeft en waar ze op let.
- Bekijk hier hoe verzorgende Nathalie samen optrekt met de mantelzorger.
De complete afspeellijst op YouTube is hier te vinden.
Dankzij de financiële steun van het Jo Visser fonds, het Stichting het R.C. Maagdenhuis en Fonds SGS zijn de video’s gratis beschikbaar gesteld. Opleiders kunnen de complete afspeellijst gebruiken of losse filmpjes inbedden in bestaande curricula, trainingen en portfolio’s (door bijvoorbeeld de video’s in het eigen Learning Management Systeem te plaatsen).
Ervaringen in de praktijk
Het project Ervaringen in de praktijk vond plaats binnen drie zorgorganisaties die ook deelnamen aan het eerste project rondom de leefplezier-benadering Leefplezierplan voor de zorg: ActiVite, Respect en Topaz. Doel van het project was om gezamenlijk te ontdekken hoe organisaties in hun kwaliteitsdenken ruimte kunnen maken voor de ervaringen van medewerkers, bewoners en naasten. En om samen met medewerkers een proces op te zetten waarbij zij ervaringen delen in hun dagelijkse zorgpraktijk en daar vervolgens ook naar handelen.
In het project ontdekten we hoe belangrijk de reflectie op ervaringen is voor het denken over en het bevorderen van kwaliteit van zorg. In het project is geëxperimenteerd met verschillende werkwijzen om dit te kunnen doen.
Lees hier de samenvatting en het eindverslag van het project.
Narratieve verantwoording in de praktijk
In de projecten over de leefplezier-benadering is de basis gelegd voor het werken met ervaringen ten behoeve van de zorg en ondersteuning en leren en verbeteren. We hebben in deze projecten geleerd dat het delen van ervaringen rondom de zorg en ondersteuning de beweging naar meer aandacht voor leefplezier kan versterken en dat het bij kan dragen aan de borging van de leefplezier-benadering.
Ook het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg 2021 onderschrijft het belang van persoonlijke ervaringen van medewerkers, bewoners en naasten voor kwaliteitsverbetering, maar het document beschrijft niet hoe we dit moeten doen. In het project Narratieve verantwoording in de praktijk (2020-2022) zijn we daarom aan de slag gegaan met de ontwikkeling van de methode Ervaringen Centraal. Een methode waarin het werken met ervaringen structureel deel uitmaakt van:
- de dagelijkse evaluatie van kwaliteit van zorg door medewerkers, bewoners en naasten;
- het kwaliteitsbeleid van een locatie en/of organisatie.
Het project vond plaats bij zorgorganisaties Respect en ZZG Zorggroep en werd mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
Samen met andere onderzoeksorganisaties schreven we een opiniestuk over het gebruik van verhalen voor kwaliteitsverbetering, lees het stuk hier.
Lees hier het eindverslag van het project en ga aan de slag met het Doeboek van onze methode.
Samen werken aan liefdevolle zorg
Onder de noemer ‘Samen werken aan liefdevolle zorg’ doen Leyden Academy en zorgorganisatie Topaz gezamenlijk onderzoek naar liefdevolle zorg in de driehoek medewerkers-bewoners-naasten. Het project, dat mede mogelijk gemaakt wordt door het Zorgondersteuningsfonds, wordt van juni 2021 tot juni 2023 uitgevoerd binnen locatie Zuydtwijck. Doel van het project is de onderlinge wisselwerking en interactie in de driehoek beter te begrijpen en zo de kwaliteit van zorg te kunnen verbeteren. Uit ervaringen van medewerkers blijkt namelijk dat goede afstemming en samenwerking met naasten kan bijdragen aan het welbevinden van de bewoner én van de naasten. Bovendien dragen een fijne samenwerking en goede afspraken met naasten bij aan het werkplezier van de medewerkers zelf.
Het betreft een participatief actieonderzoek, uitgevoerd in de zorgpraktijk en in nauwe samenwerking met de mensen over wie het gaat. Op basis van ervaringen van en gesprekken met zorgmedewerkers, naasten en bewoners gaan we aan de slag met de onderzoeksvraag: Hoe kunnen zorgmedewerkers en naasten samen werken aan liefdevolle zorg voor de bewoner? We onderzoeken hoe zorgmedewerkers en naasten de huidige (samenwerkings)relatie ervaren en hoe zij de gewenste situatie zien. Bewoners worden gevraagd naar hun perspectief op de zorg en de relatie met de zorgmedewerkers en hun naasten.
Vervolgens zullen we zorgmedewerkers en naasten begeleiden in het gezamenlijk ontwikkelen van manieren om de samenwerking te verbeteren en werkwijzen om dit te ondersteunen. Hiermee is het onderzoek een lerend proces in de praktijk, waarbij zorgmedewerkers en naasten tijdens het onderzoek al samen werken aan verbeteringen van de (samenwerkings)relatie. Bovendien wordt in een klankbordgroep met vertegenwoordigers vanuit bewoners, naasten en zorgmedewerkers, maar ook geïnteresseerden van andere locaties van Topaz, regionale en landelijke partners en het onderwijs, een lerend proces op gang gebracht. Binnen het onderzoek wordt samengewerkt met het , om te zorgen dat de geleerde lessen ook hun weg vinden naar het onderwijs van toekomstige zorgmedewerkers.
Lees het interview over het onderzoeksproject met gespecialiseerd verzorgende psychogeriatrie Ilse Haasnoot van Topaz op de website van het Zorgondersteuningsfonds (november 2021).