Aan de slag

In de diverse projecten rondom de leefplezier-benadering hebben we geleerd dat wanneer organisaties aan de slag willen met zorg en ondersteuning waarin het leefplezier voor bewoners, werkplezier voor medewerkers, het betrekken van naasten en leren en verbeteren centraal staan in ieder geval drie dingen van belang zijn:

training en coaching van medewerkers in de nieuwe werkwijze;
herziening van het elektronisch cliëntendossier; en
herziening van de werkprocessen zodat deze aansluiten bij de nieuwe werkwijze.

Op deze pagina delen we alle kennis en producten die we hierin hebben ontwikkeld.

Om het gedachtegoed van de leefplezier-benadering en aanverwante kennis en producten beschikbaar te stellen, verder te verspreiden en te blijven doorontwikkelen, werkt Leyden Academy samen met haar partners aan de totstandkoming van een Leefplezier Community. Dit is een leergemeenschap waarin onderzoeks-, praktijk en onderwijsorganisaties kennis delen, samen leren en samenwerken aan persoonsgerichte zorg waarin leef- en werkplezier centraal staan. Onderwerpen die in de leergemeenschap aan de orde komen zijn onder andere: samen werken in de driehoek medewerkers-bewoners-naasten, moreel ethisch leren, kunst in de zorg en zorgesthetiek.

Wilt u zich aansluiten bij de Leefplezier Community of wilt u meer weten, neem dan contact op met Josanne Huijg.

Het trainen en coachen van medewerkers is van groot belang om binnen een zorgorganisatie aan de slag te gaan met zorg gericht op leefplezier. In verschillende projecten hebben we training en coaching voor verschillende doelgroepen ontwikkeld:

Een basistraining voor aandachtsvelders, die rolmodel en vraagbaak zijn voor collega’s (zonder veranderopdracht)
Teamsessies om de leefplezier-benadering te introduceren bij alle medewerkers zorg en welzijn
Een specialistische training leefplezierschilderij
Een korte module voor inspiratoren met veranderopdracht
Een training voor teamleiders/ behandelaren die teams begeleiden
Coaching en intervisie voor de inspiratoren en/of teamleiders ten behoeve van de borging van de leefplezier-benadering

Rhea Breedveld en Marjet Woudenberg zijn door Leyden Academy gecertificeerde ‘leefpleziertrainers’. Ze zijn beschikbaar voor training en coaching van (toekomstige) medewerkers zorg en welzijn, behandelaren en managers in de leefplezier-benadering. Ook zijn ze beschikbaar voor advies over de implementatie van de leefplezier-benadering op uw locatie en organiseren ze een train-de-trainer Leefplezier. De diverse activiteiten die ze ontplooien worden in samenspraak en op maat voor zorgorganisaties ontwikkeld.

Heeft u interesse in training en/of coaching binnen uw organisatie of wilt u zelf gecertificeerd leefpleziertrainer worden? Neem dan contact op met Rhea en Marjet via trainers@leydenacademy.nl of bekijk hier de brochure van hun trainingsprogramma ‘Leefplezier’.

Het doel van de basistraining voor aandachtsvelders is dat zij alle kennis en vaardigheden van de leefplezier-benadering onder de knie hebben zodat zij rolmodel en vraagbaak kunnen zijn voor hun collega’s (ze hebben geen veranderopdracht). Aandachtvelders zijn enthousiast over het onderwerp, hebben een positie in de groep waarnaar geluisterd wordt en kunnen goed reflecteren op hun eigen handelen. De selectie van de aandachtsvelders vindt plaats door teamleiders en/of andere leidinggevenden die de teams en medewerkers goed kennen. Voor de implementatie van de leefplezier-benadering is het van belang dat er minimaal één aandachtsvelder per team is.

In zes sessies van 2,5 uur doorlopen per keer tien aandachtsvelders de basistraining.

Lees hier meer over het programma van de basistraining voor aandachtsvelders.

Het doel van de teamsessies is om de leefplezier-benadering te introduceren bij alle medewerkers zorg en welzijn. In onze projecten hebben we ervaren dat teamsessies van groot belang zijn voor de implementatie van de leefplezier-benadering. Door alle leden van het team gezamenlijk te trainen in de leefplezier-benadering leren ze elkaar beter kennen, leren ze van elkaar door ervaringen te delen en trekken ze samen op in de beweging die van hen verwacht wordt. Teamsessies hebben vaak ook een positieve invloed op de samenwerking in de teams, een belangrijke voorwaarde voor het werken aan leefplezier.

In drie sessies van 2,5 uur wordt een heel team getraind in de leefplezier-benadering. Bij meer dan tien deelnemers is het belangrijk om te overwegen meer dan één trainer in te schakelen. Bovendien is het van belang dat de teamleider en/of andere leidinggevenden bij de sessies aanwezig zijn.

Lees hier meer over het programma van de teamsessies.

De specialistische training leefplezierschilderij is bedoeld voor medewerkers die expert willen worden op het gebied van gesprekstechnieken en het maken van een leefplezierschilderij. Voor het leren kennen van de bewoner hebben we in de trainingen gebruik gemaakt van de Doodle Me Tool (ontwikkeld en uitgevoerd door The Generation Keeper). De methode nodigt medewerkers uit om een open gesprek met een bewoner te voeren over wat voor diegene in het hier en nu belangrijk is. Op basis van de informatie die medewerkers tijdens de gesprekken verzamelen, maken ze een Doodle Bord: een visuele samenvatting in tekst en beeld. Het bord wordt vervolgens als cadeau overhandigd aan de bewoner en er wordt een plek bedacht om het bord op te hangen. Medewerkers gaven aan dat ze door het gebruik van de gesprekstechnieken die hen in de training werden aangereikt nieuwe dingen over de bewoners te weten kwamen en dat de gesprekken bijdroegen aan een (wederkerige) persoonsrelatie tussen henzelf en de bewoner. Tijdens één onze projecten is de naam Doodle Bord door de medewerkers veranderd in leefplezierschilderij. Daarbij hebben de trainers de methodiek aangepast naar aanleiding van hun ervaringen dat het maken van het leefplezierschilderij geen voorwaarde is voor het kunnen bijdragen aan het leefplezier van een bewoner.

“Ik heb dat Doodle bord voor een bewoner gemaakt. In die tijd dat ik het maakte, vond ik het zo leuk om haar beter te leren kennen. Als ik het nou zie, denk ik altijd nog aan dat moment. [ontroerd] Je wordt er altijd blij van.” – Medewerker

In drie sessies van 2,5 uur doorlopen per keer tien medewerkers de specialistische training leefplezierschilderij.

Lees hier meer over het programma van de training.

Het doel van de korte module voor inspiratoren is dat medewerkers met een veranderopdracht concrete handvatten krijgen hoe zij hun collega’s proactief kunnen informeren en inspireren om met de leefplezier-benadering aan de slag te gaan. In de module staan werkwijzen voor verandering centraal. Dit betekent dat inspiratoren voorafgaand aan de korte module de basistraining moeten hebben gevolgd. De selectie van de inspiratoren vindt plaats door teamleiders en/of andere leidinggevenden die de teams en medewerkers goed kennen.

In drie sessies van 2,5 uur doorlopen per keer tien inspiratoren de korte module.

Lees hier meer over het programma van de korte module

Het doel van de coaching en intervisie voor aandachtsvelders, teamleiders en/of behandelaren is om hen te ondersteunen in de borging van de leefplezier-benadering. In de diverse projecten hebben we geleerd dat het bespreken van dilemma’s en ervaringen hiervoor van groot belang is. Deze elementen staan dan ook centraal in de coachings- en intervisiesessies. Deelnemers aan de coaching en intervisie gaan onder begeleiding van een coach/ supervisor met elkaar in gesprek. Ze wisselen ervaringen uit, geven elkaar tips en oefenen aan de hand van hun eigen voorbeelden uit de praktijk.

Dit programma wordt op maat aangeboden.

Om de kennis rondom de leefplezier-benadering verder te verspreiden hebben we een train-de-trainer ontwikkeld. Hiermee bouwen we aan een netwerk van professionele trainers die het werken met de benadering in de praktijk kunnen begeleiden.

In de train-de-trainer Leefplezier leren professionele trainers alle ins & outs van de leefplezier-benadering kennen en maken zij het gedachtengoed helemaal eigen. Na het volgen van de cursus zijn de cursisten in staat om medewerkers zorg en welzijn te trainen in de leefplezier-benadering en ze te begeleiden met het werken aan leefplezier in de zorgpraktijk. Deelname aan de train-de-trainer wordt voorafgegaan aan een intake. Bij succesvolle afronding ontvangen de cursisten een certificaat en desgewenst een plek in het trainersaanbod van Leyden Academy.

Het groepsprogramma bestaat uit twee lesdagen en een intervisiebijeenkomst in Leiden waarin de cursisten op praktische wijze aan de slag gaan met de leefplezier-benadering. Daarnaast ontvangen cursisten persoonlijke coaching van één van de cursusleiders.

Het individuele programma bestaat uit een persoonlijk vraag en antwoord college, een theorie toets en coaching in de praktijk.

Neem voor meer informatie contact op met trainers Rhea Breedveld en Marjet Woudenberg via trainers@Leydenacademy.nl.

Een andere inrichting van het elektronisch cliëntendossier (ECD) draagt bij aan meer aandacht voor leefplezier, minder registratielast en sneller overzicht. Voor de herziening van het ECD kunnen organisaties gebruik maken van het minimale standaard Leefplezierplan. Verschillende organisaties uit het project ‘Leefplezierplan voor de zorg’ hebben hier ervaring mee. In het project ‘Leefplezierplan op locatie’ zijn de locaties Den Es en Vita hier mee aan de slag gegaan.

Binnen Den Es paste het in de managementfilosofie om het nadenken over de inrichting van het ECD bij de meest directe gebruikers, namelijk de medewerkers zorg en welzijn, te laten. Als eerste constateerden de medewerkers dat heel veel normatieve informatie werd vastgelegd, verspreid over veel verschillende tabbladen in het ECD. In de nieuwe opzet leggen de medewerkers slechts vijf zaken vast, op één plek met vrije tekst binnen het bestaande ECD. Die plek kan snel gevonden worden door de gebruikers. De werkwijze wordt binnen drie teams getoetst en is nog in ontwikkeling.

Binnen Vita heeft een senior applicatiebeheerder, in samenwerking met medewerkers zorg en welzijn, nieuwe formulieren en schermen ontworpen om de vier elementen van de leefplezier-benadering (leren kennen, doen, ervaringen delen, dilemma’s) een herkenbare plek in het ECD te geven. Voor een aantal als zinloos ervaren normatieve registraties is er geen plek meer (na toetsing aan het IGJ toetsingskader). Ook werd ervoor gezorgd dat de instructies van de specialist ouderengeneeskunde of verpleegkundig specialist rechtstreeks in het ECD van de medewerkers zorg en welzijn terecht kwamen. Dit waren vereenvoudigingen, maar evengoed veranderingen en dus wennen voor medewerkers. De hele locatie is in een tijdsbestek van 4 à 6 maanden overgegaan op de nieuwe inrichting van het ECD. Medewerkers ervaren het als een verbetering, maar tegelijkertijd gebruikt nog niet iedere medewerker het ECD zoals het bedoeld is.

Het Leefplezierplan is, net als het Zorgleefplan, een plek om informatie over bewoners vast te leggen. Het is een aanvulling op het Zorgleefplan, omdat het niet alleen feitelijke informatie bevat over lichamelijke behoeften, maar ook verhalende informatie over het leefplezier en de verlangens van bewoners. In onze projecten is het Leefplezierplan een hulpmiddel gebleken om in de dagelijkse praktijk, structureel, op een narratieve manier aandacht te hebben voor de zorg en ondersteuning van bewoners en er ook op deze manier verantwoording over af te leggen.

Het Leefplezierplan heeft zeven onderdelen die aansluiten bij de elementen van de leefplezier-benadering:

Het Leefplezierplan is ontwikkeld als een minimale standaard. Dit betekent dat de onderdelen van het Leefplezierplan richting geven aan de inhoud van de documentatie over de zorg en ondersteuning van bewoners, maar dat er vele variaties mogelijk zijn op de manier waarop zorgorganisaties de onderdelen van het Leefplezierplan inpassen in hun (registratie)werkwijze.

Lees hier meer over het Leefplezierplan

In het project Leefplezierplan voor de zorg (2017-2019) is naast de leefplezier-benadering het Leefplezierplan, een alternatief voor het Zorgleefplan, ontwikkeld. De elementen van het Leefplezierplan kunnen als minimale standaard worden gebruikt voor het opstellen van het plan van eisen voor een elektronisch cliëntendossier (ECD). In het project Leefplezierplan op locatie (2019-2021) is op beide locaties onderzoek gedaan naar de herinrichting van het ECD. Hieruit is onderstaand programma van eisen ontstaan. Hieronder zijn de functionele, niet-technische eisen vermeld die door gebruikers naar voren zijn gebracht opdat het ECD stimulerend is voor leefplezier en de registratielast reduceert. Uiteraard vraagt het vervangen of aanpassen van een ECD een gedetailleerder programma van eisen per proces.

De bovenstaande blokken zijn herkenbaar in het dossier.
De specialist Ouderengeneeskunde of Verpleegkundig Specialist kan berichten doorzetten naar de overzichtsweergave van de verzorgenden.
Diverse standaard metingen zijn optioneel (weinig verplichte velden, om lokale keuzes te faciliteren).
Schermen en formulieren kan de organisatie zelf ontwerpen zodat medewerkers alleen de relevante gegevens te zien krijgen, overzichtelijk en passend bij de rol en het proces.
Tijdelijk relevante informatie is ook slechts tijdelijk zichtbaar.
Foto’s en filmpjes worden gemaakt én ontsloten via het ECD, maar slechts de medisch relevante foto’s worden ook opgeslagen in het ECD.

Daaraan toegevoegd is een aantal meer algemene eisen gericht op de gebruikerservaring en uitwisseling met andere toepassingen, disciplines of zorgorganisaties.

Een ECD is een open systeem. Dat wil zeggen, het voldoet aan de standaarden voor gegevensopslag en uitwisseling. Het systeem en met name de gegevens zijn te ontsluiten via een API-bibliotheek zodat integratie met andere belangrijke systemen binnen de organisatie mogelijk is.
Het ECD wordt door gebruikers ervaren als goed en snel. In het gebruik hoeven zij niet te wachten, informatie is eenvoudig op te vragen en weg te schrijven zonder te hoeven wachten of onzekerheid over de correcte werking. Het systeem werkt naar behoren en de beschikbaarheid is goed.
De invoer van gegevens moet passen bij de rollen van personen en de stappen in het proces. De detaillering van de benodigde informatie per processtap dient te passen bij de keuzes van de organisatie.
Hetzelfde geldt voor de ontsluiting (het lezen) van de informatie.
Feitelijke data voldoen aan het Nictiz Model van ZIB’s (zorg informatie bouwstenen). Als er een meting ingevuld gaat worden dan is de meting goed beschreven.
Rollen en rechten zijn gedefinieerd: wie moet waar bij kunnen (bijv. medewerkers en familie)

In het project Leefplezier op locatie zijn de twee deelnemende locaties in multidisciplinaire werkgroepen aan de slag gegaan met de herinrichting van werkprocessen om ze ondersteunend te laten zijn aan het werken volgens de leefplezier-benadering. Daarnaast zijn er ondersteunende processen die automatisch mee veranderen. Zo staan de elementen van de leefplezier-benadering standaard op de agenda van het teamoverleg en is leefplezier een belangrijk gesprekspunt geworden in sollicitatiegesprekken en de inwerkperiode van nieuwe medewerkers. Voor beide organisaties geldt: werk in uitvoering!

Binnen Den Es concludeerde de werkgroep dat ieder nieuw werkproces een mal gaat zijn en dat het de kunst is om niet de weg, maar de bedoeling te formuleren in eenvoudige ‘tegelwijsheden’. Vervolgens kunnen de medewerkers steeds per bewoner en per situatie bedenken hoe die tegelwijsheid vertaald kan worden in die specifieke situatie. Vanaf de zomer van 2021 is een werkgroep gestart met het bedenken welke tegelwijsheden voor heel Azora cruciaal zijn. Aan de eerste tegelwijsheid wordt nu handen en voeten gegeven in de praktijk.

Binnen Vita zijn er tien ‘praatplaten’ ontwikkeld. Iedere plaat geeft suggesties voor hoe de uitgangspunten van de leefplezier-benadering vertaald kunnen worden in een nieuw handelingsrepertoire in veel voorkomende werkzaamheden (werkprocessen). Onderstaande plaat geeft weer dat de kennismaking eigenlijk al begint voordat de bewoner arriveert. De bewoner ontdekt hoe Vita kijkt naar leefplezier en een Vita-medewerker leert de bewoner in zijn huidige thuisomgeving kennen. Sinds de zomer van 2021 is er meer structurele aandacht voor deze platen om zo al doende de nieuw bedachte werkwijzen ook daadwerkelijk in de vingers te krijgen.

Bekijk hier alle praatplaten van Vita.

De leefplezierplan benadering bestaat niet uit een vast stappenplan met vaste interventies of oplossingen, maar eerder uit een ontwikkelingsgerichte participatieve aanpak. Hierdoor is de leefplezierplan benadering goed en duurzaam te integreren in verschillende zorgorganisaties. Uit onze onderzoeken bij verschillende zorgorganisaties blijkt dan ook dat er verschillen zijn tussen teams op een locatie en tussen locaties onderling in de manier waarop zij leefplezier opvatten en ermee aan de slag zijn. Toch zien we in de verhalen een paar rode draden als het gaat om het levend houden van leefplezier:

Het gezamenlijk blijven duiden van verhalen en ervaringen om de vertaling te blijven maken naar het dagelijks handelen en het elkaar motiveren en inspireren.
Het samen doen (co-creatie) en aansluiten bij de zorgen en verwachtingen van betrokkenen.
Het blijven aanmoedigen van de waarom-vraag, en zo ruimte maken voor wat in een specifieke situatie nodig is, los van gewoontes of regels.
Af en toe nieuwe inspiratie van buiten halen: nieuwe ideeën, opfrissers, doorontwikkeling.
Zowel nieuwe bewoners, naasten als medewerkers een introductie in de leefplezier-benadering geven bij binnenkomst; ‘doceren’ is ook zelf weer opfrissen.
Het periodiek faciliteren van het interdisciplinaire gesprek en/of moreel beraad.
Het hebben van een lange adem.
Als management en directie het concept uitdragen en zoveel mogelijk voorleven.

Aan de slag

Leefplezier Community

Training en coaching

Begeleiding van Leyden Academy

Basistraining

Teamsessies

Training leefplezierschilderij

Korte module inspiratoren

Begeleiden van teams

Coaching en intervisie

Lesmaterialen

Train-de-trainer

Elektronisch cliëntendossier

Het Leefplezierplan

Programma van eisen voor een ECD gericht op leefplezier

Werkprocessen

Implementatie en borging